Nếu sau mỗi lần tiếp xúc với một ai đó và bạn thường xuyên cảm thấy mình:
- Trở thành một người ngớ ngẩn, đãng trí
- Hoài nghi, bất an, mất lòng tin vào bản thân
- Người có lỗi khi một sự việc xảy ra
- Tệ hơn nữa là bạn cảm thấy cô đơn và tuyệt vọng
Thì khả năng rất lớn là có thể bạn đã bị gaslighting độc hại.
Tuy gaslighting có thể diễn ra một cách tinh vi và khó nhận biết, nhưng hiểu rõ nó là một bước quan trọng trong việc bảo vệ tinh thần và cảm xúc của bạn.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ:
- Khám phá sâu hơn về gaslighting
- Các dấu hiệu nhận biết
- Cách đối phó với gas lighting
Nào, hãy bắt đầu bằng việc tìm hiểu cụ thể về hành vi độc hại này và cách bạn có thể bảo vệ bản thân khỏi nó cùng Dydaa nhé
Dấu hiệu và ví dụ của Gaslighting
Liệt kê các dấu hiệu phổ biến của gaslighting
Những dấu hiệu dưới đây có thể xuất hiện độc lập hoặc được kết hợp trong một tình huống gaslighting. Điều quan trọng là nhận biết và đối phó với chúng để bảo vệ tinh thần của bạn:
- Phủ nhận sự việc: Kẻ gaslighting thường phủ nhận sự thật hoặc sự kiện đã xảy ra. Họ có thể nói rằng bạn nhớ sai hoặc đã hiểu lầm.
- Làm suy giảm sự tự tin: Gaslighting thường làm nạn nhân mất đi sự tự tin. Bạn có thể cảm thấy không chắc chắn về kiến thức, kỹ năng, hoặc thậm chí cả tình hình thực tế của mình.
- Tạo sự nghi ngờ: Người gaslighting thường tạo ra sự nghi ngờ về bản năng của bạn. Họ có thể nói rằng bạn “quá nhạy cảm” hoặc “làm lớn vấn đề nhỏ.”
- Rối loạn trí nhớ: Gaslighting có thể làm cho bạn cảm thấy mình đãng trí, họ có thể nói rằng bạn đã quên một số sự kiện quan trọng hoặc những gì họ đã nói.
- Tạo cảm xúc không ổn định: Gaslighting có thể dẫn đến sự biến đổi về tâm trạng của bạn, bạn có thể cảm thấy bất ổn, căng thẳng, và dễ bị tổn thương.
- Gây ra cảm giác bất lực: Gaslighting có thể khiến bạn cảm thấy bất lực và không thể làm gì để thay đổi tình huống.
- Tạo ra sự lo lắng: Người gaslighting thường sử dụng sự đe dọa hoặc việc đưa ra các hậu quả nếu bạn không tuân thủ ý họ, điều này tạo ra sự lo lắng và áp lực.
- Đổ trách nhiệm: Họ có thể chuyển trách nhiệm cho sự cố hoặc vấn đề lên bạn, khiến bạn cảm thấy mình là người có lỗi.
- Giảm đi sự tự trọng: Gaslighting có thể làm giảm tự trọng của bạn và làm bạn cảm thấy không đủ khả năng để thực hiện điều gì đó.
- Khiến bạn mắc nợ ân tình: Trong một số trường hợp, người gaslighting làm bạn cảm thấy mình nợ ơn họ và bạn sẽ dễ dàng bị kiểm soát.
Các ví dụ cụ thể về hành vi và lời nói gaslighting
Những ví dụ dưới đây cho thấy cách gaslighting có thể xuất hiện trong các tình huống thường ngày và tác động đến tâm trí của nạn nhân, lưu ý đây chỉ là các ví dụ cơ bản chứ không phải toàn bộ các hành vi gaslighting:
Phủ nhận sự việc
- Hành vi: Người yêu bạn phủ nhận rằng họ đã hẹn hò với người khác, mặc dù bạn có bằng chứng rõ ràng.
- Lời nói: “Em/anh đang nói dối, anh/em không bao giờ làm như vậy. Em/anh đang nghĩ quá.”
Làm mất sự tự tin
- Hành vi: Sếp của bạn liên tục chỉ trích công việc của bạn mặc dù bạn đã làm tốt.
- Lời nói: “Công việc của bạn luôn luôn kém chất lượng. Bạn không thể gánh vác công việc/dự án này.”
Tạo sự nghi ngờ
- Hành vi: Một người bạn thân liên tục nói xấu về bạn trước người khác.
- Lời nói: “Tôi chỉ nói thật về bạn, bạn nên tự kiểm tra lại bản thân.”
Rối loạn trí nhớ
- Hành vi: Đối tác của bạn thường xuyên nói rằng bạn đã quên những cuộc trò chuyện quan trọng.
- Lời nói: “Tôi chưa bao giờ nói về điều đó với bạn. Bạn có vẻ nhớ lầm.”
Tạo cảm xúc không ổn định
- Hành vi: Kẻ gaslighting cố gắng làm bạn giận dữ sau đó bảo rằng bạn quá nhạy cảm.
- Lời nói: “Tại sao bạn lại trở nên cáu kỉnh như vậy? Bạn cần học cách thư giãn.”
Gây ra cảm giác bất lực
- Hành vi: Sếp của bạn không bao giờ hài lòng với công việc của bạn, dù bạn cố gắng hết sức.
- Lời nói: “Bạn luôn luôn làm sai. Tôi không biết tại sao tôi tiếp tục giữ bạn.”
Đổ trách nhiệm
- Hành vi: Người bạn thân làm lỗi sau đó đổ lỗi cho bạn.
- Lời nói: “Nếu bạn đã không nói như vậy, tôi đã không phạm sai lầm này.”
Tại sao nạn nhân thường khó nhận biết mình đang bị gaslighting.
Nạn nhân gaslighting thường khó nhận biết tình cảnh khổ sở này vì nó diễn ra một cách tinh vi và chậm rãi từng bước.
Gaslighting thường bắt đầu bằng những biểu hiện nhỏ, như sự thay đổi trong lời nói người gaslighting, khiến nạn nhân cảm thấy mất tự tin và không tin chính bản thân mình. Điều này dần khiến nạn nhân nghi ngờ vào khả năng phân biệt đúng sai của mình và tin rằng mình đã thay đổi theo lời nói của kẻ thao túng.
Gaslighting thường được sử dụng trong các mối quan hệ thân thiết như gia đình, bạn bè, nơi nạn nhân có tình cảm gắn bó với người gaslighting, làm cho họ có xu hướng tin tưởng người đó hơn là tin vào chính bản thân. Điều này khiến nạn nhân sống trong sự rối ren và không biết đứng về đâu.
Hơn nữa, kẻ gaslighting thường sử dụng các kỹ thuật làm cho nạn nhân cảm thấy mình là người có vấn đề tâm lý, làm cho họ bất an và không tự tin. Tất cả những yếu tố này đều góp phần làm cho việc nhận biết gaslighting trở nên khó khăn và đòi hỏi nạn nhân phải có sự nhận thức, học hỏi, và hỗ trợ từ người thân hoặc chuyên gia tâm lý để có thể nhận biết và đối phó với tình huống này.
Gaslighting là gì?
Định nghĩa cơ bản của gaslighting.
Thuật ngữ “gaslighting” xuất phát từ một vở kịch có tên là “Gas Light,” sau đó nó trở thành một cụm từ mô tả hành vi tâm lý độc hại tác động lên tinh thần của một người khác.
“Gas Light” là một vở kịch năm 1938 của nhà văn Anh Patrick Hamilton. Vở kịch này kể về một người phụ nữ tên Bella Manningham, người bị chồng mình lừa dối bằng cách điều chỉnh đèn bằng gas (gaslight) trong ngôi nhà của họ. Hành động này làm cho ánh sáng trong ngôi nhà giảm đi một cách đáng kể, nhưng chồng Bella phủ nhận mọi việc và kết luận rằng cô mắc bệnh tâm thần.
Sự phổ biến của gaslighting trong các mối quan hệ và xã hội.
Gaslighting là một hình thức lạm dụng và tác động tinh thần có thể xuất hiện trong mọi loại mối quan hệ và xã hội. Trong mối quan hệ tình cảm, nó có thể làm nạn nhân bị mất lòng tin nghiêm trọng, dẫn đến tình trạng mất tự tin và cảm giác bất an, hoài nghi về bản thân. Điều này có thể xảy ra trong quan hệ yêu đương, gia đình, và cả trong quan hệ bạn bè.
Tại nơi làm việc, gaslighting có thể xảy ra giữa sếp và nhân viên, nơi sếp có thể sử dụng nó để kiểm soát và thao túng nhân viên hoặc để che đậy lỗi lầm của họ. Đồng thời, nó cũng có thể xuất hiện trong môi trường đồng nghiệp, khi đồng nghiệp sử dụng gaslighting để tạo ra sự cạnh tranh hoặc thay đổi dư luận về họ.
Không chỉ giới hạn trong các mối quan hệ con người, gaslighting còn có thể thấy trong xã hội nói chung, đặc biệt trong truyền thông và chính trị. Thông tin sai lệch và việc đánh bóng sự thật có thể được sử dụng để thay đổi quan điểm của người dân và làm mất lòng tin vào các phương tiện truyền thông độc lập.
Cách Đối Phó Với Gaslighting
Các chiến lược và bước đầu tiên để đối phó với gaslighting.
Việc đối phó với gaslighting có thể không dễ dàng, nhưng đây là một quá trình quan trọng để bảo vệ tâm lý của bạn, hãy luôn tìm sự hỗ trợ và chăm sóc bản thân mình. Dưới đây là một số chiến lược và bước đầu tiên bạn có thể thực hiện:
Nhận thức về gaslighting: Bước quan trọng nhất là bạn cần phải quan sát và để ý để biết được rằng bạn đang trải qua gaslighting. Tự nhận thức về hoàn cảnh mà bạn đang trải qua là bước quan trọng để bảo vệ tâm lý của bạn.
Tìm kiếm sự hỗ trợ: Nếu nhận thấy đang bị gaslighting, hãy tìm sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè, hoặc chuyên gia tâm lý, họ có thể giúp bạn nhận ra sự thật và là nguồn hỗ trợ về tinh thần.
Giữ lại tất cả bằng chứng: Hãy lưu lại và bảo quản bằng chứng về sự gaslighting. Điều này có thể là các tin nhắn, email, ghi chú, hoặc bất kỳ bằng chứng nào khác có thể đối chứng và làm sáng tỏ sự thật.
Giữ bản thân bình tĩnh: Trong mỗi cuộc trò chuyện với kẻ gaslighting, cố gắng giữ bản thân bình tĩnh và tự tin, đừng để họ thấy bạn bị quấy rối hoặc hoảng loạn.
Đặt ra giới hạn: Hãy đặt giới hạn về cách bạn muốn được đối xử và không chấp nhận việc bị gaslighting.
Cập nhật kiến thức về gaslighting: Tìm hiểu về gaslighting để hiểu rõ hơn về cách nó hoạt động và tại sao người khác sử dụng nó. Sự hiểu biết về nó sẽ giúp bạn tự tin hơn trong việc đối phó.
Xem xét lại mối quan hệ: Nếu hành vi gaslighting thường xuyên xảy ra trong mối quan hệ, hãy xem xét liệu mối quan hệ đó có đáng giữ lại hay không. Bảo vệ sức khoẻ tâm lý của bạn quan trọng hơn nhiều so với việc duy trì một mối quan hệ độc hại.
Giữ vững sự tự tin ở bản thân: Làm những điều mà bạn yêu thích và làm cho bạn cảm thấy tự tin. Sự tự tin của bản thân sẽ giúp bạn đối phó tốt hơn với gaslighting.
Học cách từ chối: Nếu người gaslighting tiếp tục tiến hành các hành vi độc hại, hãy học cách từ chối giao tiếp hoặc tiếp xúc với họ. Xây dựng hàng rào cho sức khoẻ tâm lý của bạn luôn phải được đặt lên hàng đầu.
Phục hồi tâm lý: Sau khi bạn nhận thấy và đã vượt qua các hành vi gaslighting, hãy cho cơ thể và trí não được phục hồi và tái khám phá lại niềm tin vào bản thân. Hãy tìm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý để vượt qua hậu quả tâm lý của gaslighting nếu cần thiết.
Ví dụ về cách xử trí với các hành vi gaslighting
Dưới đây là cách đối phó với các tình huống gaslighting cụ thể:
Phủ nhận sự việc
- Hành vi: Người yêu bạn phủ nhận rằng họ đã hẹn hò với người khác, mặc dù bạn có bằng chứng rõ ràng.
- Lời nói: “Em/anh đang nói dối, anh/em không bao giờ làm như vậy. Em/anh đang nghĩ quá.”
Cách đối phó
- Đưa ra bằng chứng: Thay vì cãi nhau, hãy thể hiện bằng chứng một cách rõ ràng và lạnh lùng. Đưa ra thông tin cụ thể hoặc bằng chứng mà bạn có để ủng hộ quan điểm của mình.
- Giữ bình tĩnh: Tránh tức giận hoặc căng thẳng. Bạn có thể nói một cách bình tĩnh và tự tin mà không cần phải phản ứng mạnh mẽ.
- Đặt ra giới hạn: Nếu bạn trai/bạn gái vẫn khăng khăng phủ nhận, hãy đặt giới hạn về việc nói chuyện hoặc xác định những thay đổi cần phải làm để giải quyết tình huống.
Làm mất đi sự tự tin
- Hành vi: Sếp của bạn liên tục chỉ trích công việc của bạn mặc dù bạn đã làm tốt.
- Lời nói: “Công việc của bạn luôn luôn kém chất lượng. Bạn không thể gánh vác công việc/dự án này.”
Cách đối phó:
Duyệt lại công việc của bạn để đảm bảo bạn đã làm đúng cách. Nếu bạn tự tin về công việc của mình, thì hãy giữ vững niềm tin đó.
Hỏi thêm: Hãy hỏi sếp về những cụ thể mà họ muốn thấy cải thiện và cố gắng học hỏi từ phản hồi của họ.
Tìm sự hỗ trợ: Nếu cảm thấy áp lực quá lớn, hãy tìm sự hỗ trợ từ người thân hoặc chuyên gia trong việc quản lý căng thẳng công việc.
Tạo sự nghi ngờ
- Hành vi: Một người bạn thân liên tục nói xấu về bạn trước người khác.
- Lời nói: “Tôi chỉ nói thật về bạn, bạn nên tự kiểm tra lại bản thân.”
Cách đối phó
Trò chuyện riêng: Hãy nói riêng với người bạn về cảm xúc của bạn và yêu cầu một cuộc trò chuyện riêng để làm sáng tỏ vấn đề.
Yêu cầu giải thích: Hỏi người bạn về lí do họ nói những điều đó và yêu cầu họ giải thích cụ thể để bạn có thể hiểu hơn.
Giữ bình tĩnh: Tránh thái độ tức giận hoặc chỉ trích, hãy giữ bình tĩnh và tôn trọng trong cuộc trò chuyện.
Gaslighting là một hành vi đầy phức tạp và đáng lo ngại trong cuộc sống và các mối quan hệ xung quanh bạn. Việc nhận biết và đối phó với gaslighting đòi hỏi khả năng tự nhận thức, lý trí mạnh mẽ, và sự hỗ trợ từ người thân cùng chuyên gia tâm lý. Đối với nạn nhân, gaslighting có thể để lại hậu quả tâm lý và xã hội nặng nề.
Hãy luôn nhớ rằng bạn không đơn độc trong cuộc hành trình này và luôn được những người xung quanh hỗ trợ. Việc chia sẻ với mọi người là rất quan trọng để bảo vệ tâm lý của bạn và tạo nên một cuộc sống cũng như các mối quan hệ giá trị.
>>> Đọc thêm những bài viết cùng chuyên mục tại trang “Kinh nghiệm sống“
