Khi chúng ta nói về “toxic,” chúng ta ám chỉ đến những hành vi, lời nói, hoặc tình huống gây tổn thương đến sức khỏe tinh thần, tạo ra căng thẳng, và gây áp lực không cần thiết cho những người xung quanh. Sự toxic có thể tồn tại ở nhiều hình thức khác nhau, từ môi trường làm việc không lành mạnh đến mối quan hệ xã hội độc hại.
Toxic là gì?
“Toxic”, tiếng Việt có nghĩa là “độc hại”, hành động hoặc lời nói toxic là các hành vi hoặc lời nói gây tổn thương cho người khác, làm mất đi sự tự tin, mất lòng tin và gây ra tác động tiêu cực đến tâm lý và sức khỏe của một người. Điều này có thể xảy ra trong mối quan hệ giữa hai người, gia đình, nơi làm việc hoặc bất cứ địa điểm nào mà có sự tương tác giữa con người với nhau.
Dấu hiệu nhận biết bạn đang bị đối xử toxic
Dưới đây là một số ví dụ về những hành động hoặc tình huống có thể tạo ra một môi trường làm việc không lành mạnh (toxic) trong nơi công sở:
- Bạn bị coi thường hoặc không được đối xử công bằng vì giới tính, chủng tộc, tôn giáo hoặc bất kỳ đặc điểm nào khác.
- Bạn có cảm giác bị áp lực, đe dọa hoặc bị bắt nạt.
- Bạn thường xuyên bị nhận thấy áp lực cạnh tranh vô lý cùng sự cạnh tranh không lành mạnh.
- Bạn không được cung cấp đầy đủ thông tin và nguồn lực để hoàn thành công việc của mình.
- Bạn thiếu sự ủng hộ từ cấp trên hoặc đồng nghiệp, không được động viên, hỗ trợ hoặc cung cấp những lời khuyên tốt để giải quyết các vấn đề.
Còn đây là các ví dụ khác để minh hoạ cho việc bạn có thể đang sống trong một gia đình toxic
- Bạn thường xuyên bị người trong gia đình lời nói thô tục, xúc phạm, hoặc đe dọa. Chẳng hạn, họ có thể nói “Con/em không đủ thông minh để làm điều gì cả” hoặc “Bố/mẹ/anh/chị sẽ cho bạn ra đường ở nếu bạn không làm theo ý họ.”
- Gia đình không đối xử công bằng với bạn và có sự phân biệt đối xử. Họ có thể ưu tiên người khác và không tôn trọng bạn.
- Bạn không cảm thấy có sự hỗ trợ tinh thần từ gia đình. Không có ai lắng nghe khi bạn cần nói chuyện hoặc cảm thấy cô đơn trong cuộc sống.
- Bạn thường cảm thấy cô đơn trong gia đình và có cảm giác bị bỏ rơi, không được quan tâm.
- Gia đình liên tục gây ra sự thất vọng, không đáp ứng được mong đợi của bạn.
Làm sao nhận biết một môi trường toxic
Môi trường công sở toxic
Trong một môi trường làm việc không lành mạnh, các nhân viên có thể bị cản trở khả năng làm việc hiệu quả, tăng độ căng thẳng và suy giảm đời sống cá nhân, ảnh hưởng đến sức khỏe và trầm cảm.
Một số dấu hiệu của môi trường làm việc không lành mạnh bao gồm:
- Lãnh đạo hoặc cấp trên gây áp lực quá mức lên nhân viên và chỉ trích, chê bai công khai nhân viên trước đồng nghiệp.
- Các nhân viên giành đấu quyền lực, cạnh tranh quá mức với nhau để đạt được sự thăng tiến trong công việc.
- Một nhân viên trong công ty chỉ trích với ác ý quá mức về đồng nghiệp của mình, gây ra căng thẳng và áp lực cho những người khác trong nhóm.
- Các nhân viên không tôn trọng lẫn nhau và liên tục gây mâu thuẫn, xung đột với nhau.
- Nói xấu hoặc phản bội nhau và không tôn trọng sự riêng tư của những người khác.
- Sự thiếu minh bạch, nơi một nhân viên hay một nhóm nhân viên giữ thông tin một cách bí mật, không chia sẻ với những người khác trong công ty.
- Những tình huống kỳ thị, phân biệt đối xử, bắt nạt, hay quấy rối tình dục trong nơi làm việc.
Gia đình có dấu hiệu toxic
Những ví dụ dưới đây là một phần nhỏ của những tình huống có thể tạo ra môi trường gia đình không lành mạnh. Môi trường này có thể ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe tinh thần của các thành viên trong gia đình và cần có sự hỗ trợ và can thiệp cấp thiết để cải thiện:
- Cha mẹ thường xuyên cãi nhau về các vấn đề như tiền bạc hoặc việc chăm sóc con cái, nhưng họ không bao giờ thỏa thuận hoặc giải quyết xung đột một cách xây dựng. Cuộc cãi nhau trở thành một phần thường xuyên trong cuộc sống gia đình và tạo ra một môi trường căng thẳng cho cả họ và những đứa con.
- Cha mẹ thường xuyên lời nói thô tục và xúc phạm con cái, nhấn mạnh vào điểm yếu của chúng, gây ra tổn thương tinh thần cho chúng.
- Gia đình luôn sống trong tình trạng khó khăn về tài chính, cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau, tạo ra một môi trường lo âu và đầy căng thẳng.
- Cha mẹ kiểm soát quá gắt gao đến mức không cho phép con cái gặp gỡ bạn bè hoặc có mối quan hệ không vừa ý họ. Họ kiểm soát mọi khía cạnh của cuộc sống của con cái một cách thái quá.
- Cha mẹ không tôn trọng ý kiến hoặc cảm xúc của con cái và thường xuyên xem thường chúng trước mặt người khác.
- Gia đình không có sự hòa thuận hoặc đoàn kết. Các thành viên sống cách biệt và không hỗ trợ lẫn nhau trong những thời điểm khó khăn.
- Một trong hai người cha hoặc mẹ có vấn đề về lạm dụng chất kích thích như rượu, thuốc lá… gây ra tình trạng không ổn định trong sinh hoạt hằng ngày và sự lo âu trong gia đình.
Xử lý những hành vi toxic trong cuộc sống như thế nào?
Hậu quả của các lời nói và hành vi toxic
Môi trường làm việc toxic có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực như sau:
- Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của nhân viên: Môi trường làm việc toxic có thể gây ra stress, mệt mỏi, lo âu và trầm cảm cho nhân viên. Những hậu quả này có thể dẫn đến tình trạng thiếu tập trung, giảm năng suất làm việc, thậm chí là bỏ việc hoặc nghỉ làm.
- Tác động đến sức khỏe vật lý của nhân viên: Ngoài tác động đến sức khỏe tinh thần, môi trường làm việc toxic còn có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe vật lý của nhân viên như đau đầu, mỏi mắt, đau cổ tay, đau lưng, v.v.
- Giảm năng suất làm việc: Môi trường làm việc không lành mạnh có thể gây ra sự khó chịu và căng thẳng cho nhân viên, khiến họ không thể hoàn thành công việc một cách hiệu quả và đúng thời hạn.
- Tỷ lệ nghỉ việc vượt mức báo động: Môi trường làm việc toxic cũng có thể dẫn đến tình trạng nhân viên nghỉ làm hoặc bỏ việc, khiến công ty phải tốn nhiều chi phí để tuyển dụng và đào tạo nhân viên mới.
- Tác động đến thương hiệu và doanh thu của công ty: Môi trường làm việc không lành mạnh có thể gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến thương hiệu của công ty và ảnh hưởng đến doanh thu của công ty.
Một số hậu quả phổ biến của môi trường gia đình toxic
Tâm lý và tinh thần yếu đuối: Những người sống trong môi trường gia đình toxic có thể trải qua sự căng thẳng và áp lực liên tục, dẫn đến tâm lý yếu đuối. Họ có thể gặp các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm, và tự ti.
- Quan hệ xã hội trở nên yếu kém: Gia đình là nơi bạn học cách xây dựng và duy trì mối quan hệ xã hội. Trong môi trường gia đình toxic, các thành viên có thể phát triển các kỹ năng xã hội yếu hơn bình thường, có thể bạn còn gặp khó khăn trong việc thiết lập và duy trì các mối quan hệ xã hội lành mạnh.
- Lạm dụng chất gây nghiện và tình dục: Môi trường gia đình toxic có thể tạo điều kiện thuận lợi cho hành vi lạm dụng chất gây nghiện và lạm dụng tình dục.
- Tương lai không ổn định: Bạn có thể gặp khó khăn trong việc xây dựng một tương lai ổn định và thành công vì sự căng thẳng và áp lực gia đình.
- Thành viên gia đình trở nên toxic: Những người trẻ trong một gia đình toxic có thể mô hình hóa hành vi và cách tiếp cận độc hại, khiến họ trở thành một cá nhân không lành mạnh trong tương lai khi họ tự xây dựng gia đình riêng của họ.
- Sự cô đơn và tách biệt: Bạn có thể cảm thấy cô đơn và tách biệt với nhau trong môi trường toxic, gây ra sự mất mát của mối quan hệ gia đình và hỗ trợ tinh thần.
- Khả năng học tập yếu hơn mức bình thường: Môi trường gia đình không ổn định có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập của các thành viên trẻ trong gia đình, dẫn đến việc họ gặp khó khăn trong việc đạt được thành công học tập.
- Khả năng tái tạo một gia đình toxic trong tương lai: Các thành viên gia đình có thể tái tạo mô hình hành vi và môi trường gia đình toxic khi họ xây dựng gia đình riêng của họ, tạo ra một chu kỳ tiêu cực lặp đi lặp lại.
Cách đối phó và giải quyết với những hành vi toxic
Đối với hành vi toxic nơi công sở
Khi bạn phải đối mặt với ai đó luôn cố gắng tạo ra môi trường toxic hoặc gây tổn thương cho bạn tại nơi làm việc, có một số bước bạn có thể thử để xử lý tình huống này:
- Tạo ranh giới: Xác định ranh giới của bạn và đảm bảo rằng bạn không bị ảnh hưởng quá mức bởi hành vi của người đó. Hãy biết cách nói “không” một cách thẳng thừng khi cần thiết và bảo vệ sức khỏe tinh thần của bạn.
- Tránh tiếp xúc: Nếu có thể, hạn chế tiếp xúc với người đó và tránh tham gia vào các tình huống mà họ tạo ra. Điều này có thể giảm bớt cơ hội cho họ để gây ra môi trường toxic.
- Giữ bình tĩnh: Thay vì phản ứng bằng cách tức giận hoặc tổn thương, cố gắng giữ bình tĩnh và không để họ khiến bạn mất điểm tự tin hoặc bình tĩnh.
- Ghi chép lại tính huống: Khi gặp phải các tình huống khó khăn hoặc hành vi không lành mạnh từ người khác, hãy ghi chép lại các chi tiết cụ thể. Điều này có thể hữu ích nếu bạn cần báo cáo tình huống cho cấp trên hoặc phòng nhân sự.
- Tìm sự hỗ trợ: Hãy tìm sự hỗ trợ từ đồng nghiệp, bạn bè, hoặc người thân để không cảm thấy cô đơn trong tình huống này. Họ có thể cung cấp lời khuyên, lắng nghe, và hỗ trợ tinh thần.
- Trao đổi với cấp trên hoặc phòng nhân sự: Nếu tình huống trở nên quá nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sự nghiệp hoặc sức khỏe của bạn, hãy xem xét việc báo cáo về tình huống cho cấp trên hoặc bộ phận nhân sự. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ và bảo vệ quyền của bạn trong môi trường làm việc hoặc xã hội.
Đối với hành vi toxic tại gia đình
Tình trạng toxic không chỉ xuất hiện trong môi trường công sở mà còn có thể xảy ra trong gia đình và mối quan hệ hôn nhân. Để đối phó với tình trạng toxic trong gia đình và hôn nhân, bạn có thể cân nhắc các biện pháp sau:
- Trò chuyện và thấu hiểu: Hãy cố gắng thảo luận với người khác về tình hình. Đôi khi, sự hiểu biết và lời nói chân thành có thể giúp cải thiện tình huống.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Nếu bạn gặp phải tình trạng toxic trong gia đình hoặc hôn nhân, hãy xem xét việc tìm sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè hoặc chuyên gia tâm lý. Họ có thể giúp bạn đánh giá tình huống và đưa ra lời khuyên hữu ích.
- Thiết lập ranh giới: Xác định ranh giới cá nhân và đảm bảo rằng bạn không bị tổn thương trong mối quan hệ. Nếu cần, hãy sẵn sàng nói “không” cho những hành vi hoặc tình huống không lành mạnh.
- Tự thay đổi và cứu lấy bản thân: Nếu tình huống trở nên không thể chấp nhận và gây tổn thương lớn đối với bạn, hãy tìm kiếm sự tư vấn, hỗ trợ pháp lý, hoặc thậm chí cân nhắc việc kết thúc mối quan hệ nếu không còn cách nào khác.
- Giữ bình tĩnh và kiên nhẫn: Đối mặt với tình trạng toxic trong gia đình và hôn nhân có thể đầy căng thẳng và khó khăn. Hãy cố gắng giữ bình tĩnh, kiên nhẫn, và không phản ứng mạnh mẽ trong các tình huống căng thẳng.
- Tìm hiểu kỹ về tình huống: Nắm rõ nguyên nhân và tình huống cụ thể gây ra tình trạng toxic để có cái nhìn sâu hơn về vấn đề và cách đối phó.
- Lắng nghe và học hỏi: Thường xuyên lắng nghe ý kiến và cảm xúc của người khác trong mối quan hệ. Hãy cố gắng hiểu họ và tìm cách cải thiện giao tiếp và quan hệ.
Hãy luôn nỗ lực xây dựng môi trường làm việc, xã hội và gia đình lành mạnh, nơi mọi người có thể tôn trọng và hỗ trợ nhau. Điều này có thể đòi hỏi sự thay đổi, học hỏi, và hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý khi cần thiết. Trong mọi môi trường, chúng ta cũng nên tự kiểm tra xem liệu chúng ta có thể góp phần vào sự lành mạnh của môi trường xung quanh hay không. Hãy nhớ rằng nhận biết và xử lý tình huống toxic là bước quan trọng để xây dựng một cuộc sống lành mạnh và hạnh phúc.
>>> Đọc thêm những bài viết cùng chuyên mục tại trang “Kinh nghiệm sống“
